De eerste garage in Achel van Jan Tutelaars

Om het verhaal te schrijven over de eerste garage in Achel, raadpleegden we het stamonderzoek (1974) door Fernand Tutelaars van het geslacht Tu­teleers en gingen we te raad bij Gabriel (Gaby) Tutelaars, (Neerpelt) zoon van Jan Tutelaars (garagist) en bij Albert Tutelaars, (Genk ) broer van Jan Tutelaars. De gegevens hebben we onderverdeeld in vier hoofdstukken.

1. Het geslacht Tutelere,Tuteleers,Tutelaers, Tutelaars.
2. Hendrik (Driek) Tutelaars vader van Jan.
3. Jan Tutelaars eerste garagist in Achel.
4. Albert Tutelaars broer van Jan.

 1. HET GESLACHT TUTELERE, TUTELEERS, TUTELAERS, TUTELAARS

De gemeente Gingelom bij Sint Truiden zou de bakermat zijn van deze familie met als stamvader Geert Tutelere (1394 – 1450). Hij was drager van een wapen (zegel). Dit zegel vond men terug aan een keure (1401) van het Sint-Janshof waarin Geert Tutelere vermeld werd als schepen van Gin­gelom en laat van het Bartholomeushof. Het wapen (zegel) bestond uit een schildhoofd van drie punten met daaroverheen een schuinstaak. Bij verder onderzoek zal blijken dat de meeste afstammelingen meiers of laten (pachters) waren van boerderijen. Enkelen waren lid van een schepenbank.

Begin 17^de eeuw verdwijnt de stam Tutelere uit Gingelom onder de invloed van de Tachtigjarige Oorlog die in onze streken tot een algemeen volksver­zet leidde tegen de Spanjaarden, met als gevolg, dat vele families uitweken naar andere oorden.

Zo kwam de familie onder de naam Tuteleers terecht in Kersbeek en Hooglede, dorpjes gelegen ten noorden van Tienen. Gijsbrecht Tuteleers huwde er in 1552 met Margareta Morren.

Familiewapen van Gijsbrecht Tuteleers 1: in hermelijn met twee dwarsbalken 2: in zilver met gouden wiel met erboven een in gehoekt rood schildhoofd van twee stukkenHet definitieve familiewapen van Gijsbrecht Tuteleers dateert van 1534. Het is gedeeld: Deel I: uitgevoerd in hermelijn twee rode dwarsbalken. Deel II: uitgevoerd in zilver met gou­den wiel met erboven een in gehoekt rood schildhoofd van twee stukken

Nakomelingen bewoonden ook de boerderij “Den Bor­neusel” te Kersbeek. De af­stammelingen zijn vooral landbouwers, pachters. Maar ene Gregorius Tute­leers (°1644 - †1717) was zelfs abt van de Benedictijnen­abdij Sint-Laurentius te Luik. Hij droeg de hoogste geestelijke waardigheid na de Prinsbisschop van Luik.

Een afstammeling van Gis­bertus Tuteleers, nl. Johan­nes-Francis Tuteleers, geboren te Hooglede in 1787, werd goedge­keurd om soldaat te worden onder Napoleon maar deserteerde in 1810. Tijdens het Ne­derlands bewind dook hij in 1820 in Lommel op. Hij week uit naar Nederland, huwde in Riethoven met Anna Maria Kokx en ves­tigde zich in Luyksgestel. Hun zoon Bernard werd in de geboorteregister onder de naam Bernard Tutelaers genoteerd en in zijn overlijdensakte werd Jo­hannes-Francis als Tutelaers i.p.v. Tuteleers vermeld. De kinderen van zijn zoon Bernard Tutelaers - wonende in Bergeyk - werden ingeschreven on­der de naam Tutelaars. Zo ook Hendrik, alias Driek Tutelaars, vader van Jan. Dat aangeven op het gemeentehuis gebeurde door buurtbewoners van­daar dat het wel eens fout liep zoals hier.

Zo komen we van Tutelere (Gingelom), Tuteleers (Kerkom), Tutelaers (Lyuksgestel) tot Tutelaars (Bergeyk en Achel). De voorvader Johannes-Francis Tuteleers woonde sedert 1939 in Nederland en zijn kleinzoon Driek Tutelaars zal na 53 jaar de grens weer in de andere richting overste­ken, in de overtuiging een volwaardig Nederlander te zijn.

Het is moeilijk te begrijpen dat deze man niet wist of wilde weten dat zijn grootvader een echte Belgische Brabander was.

 
2. HENDRIK (DRIEK) TUTELAARS, VADER VAN JAN TUTELAARS

Hendrik Tutelaars * Bergeyk 05.05.1979 † Hasselt 21.03.1945Anna Maria Das(echtgenote Driek Tutelaars) * Neerpelt 20.02.1882 † Hamont 16.03.1947Hendrik (Driek), geboren in Bergeyk op 5 mei 1879, is de zoon van Bernard Tutelaers – Petro­nella Van den Boer. Hij verliest op 11 jarige leeftijd zijn ouders. Hij verlaat zeer jong als wees, samen met zijn broer Frans zijn geboorte­dorp Bergeyk in 1892. In Lommel gaan ze op een boerderij wer­ken en worden al­daar in een gezin opgenomen. Op 10 mei 1901 huwt Hendrik (Driek) in Neerpelt met Anna Maria Das, gebo­ren te Neerpelt op 2 februari 1882. Driek werkte toen op Overpelt-fabriek.

Het gezin Driek Tutelaars-Das bouwde in 1911 in Achel een woning waarin ze aan de Quatre Bras een café uitbaatten (later Café Pier Stienaers). Achter het huis bouwde hij een schuur met stal voor zijn vee. Met een grote korf voor op zijn fiets kwam men Driek in de wijde omgeving tegen want hij verkocht konijnen, varkenskoppen, varkenspoten enz. Hij deed zijn naam alle eer aan, want het be­roep van ruilhandelaar - mogelijk in de betekenis van sja­cheraar of leurder - zou een van de naamsverklaringen zijn van de familienaam “Tuteleers”. Voor het huis stond in de jaren 1930 een Texaco-benzinepomp dus benzine verkopen was ook een van zijn inkomens.

Het gezin Driek Tutelaars telde 10 kinderen waarvan vijf dochters die het café draaiend hielden met bier tappen en borrels schenken. In dat café stond ook een orgel die met munten van 10 centiem bediend werd. Men noemde hem “de knepkesurgel”.

Het gezin Driek Tutelaars- Anna-Maria Das 1ste rij: Albert, Anna-Maria Das (moeder) Maurice (op schoot) Frans. Staand 2de rij: Emelie, Mathilde, Maria, Bernardina, Jan, Harrie, Philomène.

Een anekdote, typisch voor Driek Tutelaars: het was Achel kermis en de danstent van Louis Meylemans mocht van de pastoor niet in Achel staan, De danstent was een zogenaamd “oord van zedenverwildering”. Louis Meylemans kwam zijn beklag maken bij Driek Tutelaars in het café en Driek zei: «Kom hier maar in de wei naast mijn café staan». Zo gebeurde het en dat jaar kwam de jeugd niet naar de kermis in het dorp, maar ze kwamen dansen in de tent aan de Quatre Bras. En Driek zijn café zat ook stampvol.   

In 1934 kocht hij van graaf Alfred Cornet de Peissant in de Dorpsstraat in Achel een oud pand en bouwde er weer een café. Hier woonde het gezin tot 1938. Daarna woonde er zijn zoon Harrie Tutelaars – Betsy Van der Paelen en later had hier Jaak Daemen een kleermakerij en ijssalon.

Driek Tutelaars verhuisde in 1938 naar de Lazerijstraat in Hasselt. Hij ver­ongelukte op 66 jarige leeftijd. Hij kwam in 1945 in Zonhoven met zijn fiets onder een legervoertuig terecht. Hij en zijn vrouw Anna-Maria Das liggen op het kerkhof in Achel begraven.

3. JAN TUTELAARS EERSTE GARAGIST IN ACHEL

Jan Tutelaars, geboren te Neerpelt op 19.02.1902 als zoon van Driek Tu­telaars, werkte in garage Jonckers in Valkenswaard. Hij huwde met Maria Schroër uit Budel.

De Quatre Bras richting Neerpelt rond 1930. Vooraan rechts café Gust Kaers, er achter rechts het café Driek Tutelaars met auto’s bij de benzinepomp.Het gezin Jan Tutelaars – Maria Schroër bouwde aan de Peerderbaan in Achel in 1932 een woning op perceel A 611 D; aannemersprijs 37.000fr. Het was een blokhuis met diamantkap in pannen en een achterbouw, voor­zien van een zadeldak met pannen. (Nu Thomas Watsonlaan 92; tanksta­tion Marleen).

In de crisisjaren van de jaren dertig in de vorige eeuw werden de Belgische werklieden in Nederland massaal afgedankt. Ook Jan Tutelaars, werkzaam in garage Jonckers, kreeg zijn ontslag. Jan bouwde in 1938 tegen zijn wo­ning een garage van 5,50 m bij 13,10 m in stenen muren, met hellend dak in eterniet golfplaten. De garage was voorzien van volgende werktuigen: een slijpsteen van 500fr., een compressor van 11.500 fr. en handgereed­schap: sleutels, hamers, beitels en tangen. In 1942 werd de garage verlengd naar achter met 9,55 m en in de gevel werden stalen ramen geplaatst. In 1948 werd achter de garage een berging bijgebouwd in baksteen, met een lengte van 9,40 m en een naar achter afhan­gend dak in eter­nieten golfplaten. De ga­rage diende voorlo­pig meer als werkplaats voor herstel­ling van fiet­sen, bakfietsen, tri­porteurs van ijsven­ters, bakkers en andere bestel­lers-aan-huis. Jan herstelde ook motor­fietsen (o.a. van dokter De Bond) en spo­radisch een auto want wie had in die tijd (1935) in Achel een auto: secretaris Lambert Crooymans, Allidor de Wilde, postmeester Remy Van Meensel, Baron Pecksteen, Frans Schellens (rode Ford) en later ook dokter De Bont. Ook Jan Tutelaars kocht een oude personenwagen Che­vrolet van bouwjaar 1931. Deze Amerikaanse slee werd gebruikt als taxi bij o.a. trouwfeesten en communiefeesten.

Jan TutelaarsMaria SchroërOndertussen was zoon Gaby - eerst als leergast van 14 jaar en later bijge­schoold door vader Jan - als volwaardig garagist opgenomen in het bedrijf. Zij bleven niet bij de pakken zitten en bouwden op een oude Fordvracht­wagen een dichte laadbak. Met deze kleine vrachtwagen deden ze in op­dracht van weverij “Tissage de Velours” van Frans Schellens het vervoer naar het station van Achel of naar Eindhoven. Ze kochten ook nog een grotere vrachtwagen, merk Chevrolet, waarmee ze zwaardere vrachten voor Schellens vervoerden naar o.a. Ninove en Gent. Met deze grotere vrachtwagen deden ze ook verhuizingen van inboedels. Omdat de oude personenwagen Ford van Frans Schellens onherstelbaar was geraakt ver­huurde Jan zijn Chevrolet aan de firma Schellens, chauffeur van dienst was toen Frans Didden.Garage Tutelaars anno1938; de eerste garage in Achel

In de oorlogsjaren werd de personenwagen Chevrolet verstopt onder stro en een mutsaardmijt achter in de hof (de wielen werden er afgedraaid). Na de oorlog werd hij weer heelhuids vanonder zijn schuilplaats gehaald. Men vond toen ook nog vier niet ontplofte handgranaten tussen de stapels hout. Jaak Goossens, lid van de witte brigade, kwam deze ophalen met de fiets en reed ermee over de hobbelige kasseiweg naar het gemeentehuis. Ge moet maar durven met zulk gevaarlijk spul! In de oorlogsjaren werd er door Gaby meegeholpen om Engelse piloten op de trein te zetten in Sint-Huibrechts-Lille. Ook werd er natuurlijk gesmokkeld maar dan met de fiets want de auto stak onder de mutsaarden.

Men smokkelde o.a. tabak, die nat gemaakt werd om meer gewicht te heb­ben. Deze moest in Woensel gehaald worden, maar als er te veel water in zat werd hij ook weer terug gebracht. Het gebeurde ook wel eens dat aan de Achelse Kluis een Duitse soldaat van wacht omgekocht werd.

Pantserplaat achter zitting

De pijl wijst naar de pijp waarlangs kraaienpoten op de weg werden gestrooid.Na de oorlog, toen de botersmokkel flo­reerde, kreeg garage Tutelaars veel op­drachten om oude Amerikaanse perso­nenwagens om te bouwen tot echte ge­pantserde smokkelwagens. Tientallen Amerikaanse, meestal zwarte personen wagens, o.a. Buick, Chevrolet en Chrys­ler, werden gepantserd. De bekleding werd verwijderd en in de plaats kwamen stalen platen. Achter de zitplaats van de chauffeur werd ook een stalen plaat ge­mon­teerd en de wielen werden vervangen door wielen van legerjeeps. Een kachelpijp werd achter de zitplaats van de chauffeur gemon­teerd die onder aan de achterzijde van de wagen uitkwam.Door deze pijp konden de kraaienpoten op de weg worden gestrooid. De blinkende bumpers werden ver­wijderd of zwart gespoten zodat ze in de duisternis bijna onzichtbaar wer­den, want het smokkelen ge­beurde vooral ’s nachts. De grote vracht­wagen Chevrolet werd ook ooit over­dag gebruikt om smokkelboter te ver­voeren. De douanen hadden geen argwaan omdat men dacht dat er vrachten voor Schellens werden ver­voerd.

 In 1947 begon Garage Tutelaars met depannage van accidentwagens met de Ford vrachtwagen, want in die tijd was er nog geen ambulance of brandweer om daarvoor in te zetten. Niet alleen werden de auto’s met de vrachtwagen vervoerd, maar ook gekwetste personen werden ermee naar het hospitaal in Neerpelt gebracht. Je kan wel denken onder welke omstan­digheden dit gebeurde. Voor onze streek was Tutelaers de enige depanna­gedienst, zodanig dat hij tot 200 opdrachten per jaar moest uitvoeren met zijn depannagewagen. Zelfs op een nieuwjaarsnacht moest hij elf maal uit­rukken bij ongevallen. Tot heden heeft hij zes depannagewagens gehad en dat heeft Gaby nog gedaan tot twee jaar geleden. Op zijn tachtigste is hij er mee gestopt. Hij heeft met opzet zijn rijbewijs voor vrachtwagens laten verlopen anders bleef hij het nu nog doen.

DAF 600Op 22 dec. 1958 is garage Tutelaars verhuisd naar Overpelt waar Jan een nieuwe garage bouwde in de Leopoldlaan (toen “de lange kiezel”). Na twee jaar werd in 1960 de garage overgenomen door zijn zoon en schoon­zoon. Zoon Gaby, gehuwd met Berta Peeters en schoonzoon Jan Vestjes, gehuwd met Maria (Mieke)Tutelaers; dochter van Jan. In 1959 werden ze officiële verdeler van DAF 600 Vario­matic. Het moeilijk koppelen en scha­kelen bestond niet meer. Kostprijs van deze Daf 49.500 fr ( 1237,50 €).

Herstelling, uitdeuken, schilderen, smeren van alle wagens gebeurde stil­aan allemaal in deze garage waardoor werkzaamheden in de garage in Achel in 1960 werden stopgezet.

De garage in Achel werd van mei 1966 tot 31 december 1971 verhuurd aan Jean Hendrikx. Deze opende op 01 januari 1972 een nieuwe garage op de Hamonterweg en hetzelfde jaar werd de garage te Achel verkocht voor 700.000 fr. aan Pierre Steyvers – Salmans; een Nederlandse handelaar in auto’s en antiek. Hij legde een nieuw dak op de garage en bouwde ze om tot magazijn voor handel in auto’s en antiek. De achterste werkplaats werd paardenstal. Vanaf 1985 is er het modern service- en tankstation Marleen gevestigd, eerst uitgebaat door Laurens Daemen - Marleen Eerdekens waarbij de garage diende als werkplaats voor machines voor grondwerken en in 1998 is ze aangekocht door vennootschap (TMY) Yvo Truyens- Marleen Lousbergs die er momenteel “Tankstation Marleen” uitbaten.

Gaby TutelaarsTot 1964 bleven Jan Tutelaars - Maria Schroër en Jan Vestjes -Tutelaars in het huis in Achel wonen. Jan Vestjes - Maria Tutelaars bouwden in 1964 in Overpelt naast de garage een huis waar ook Jan en zijn vrouw bij introkken tot aan hun overlijden. Maria Schroër overleed in Overpelt op 07-11-1985 en Jan Tutelaars overleed in Neerpelt op 14-01-1991. In 1989 werd de ga­rage verkocht en Gaby opende in Neerpelt in Dummerveld (Damesheide) een garage. Nu baat Marcel Verhoeven, gehuwd met Marie-Jeanne Tute­laars, dochter van Gaby, deze garage uit.

Gaby is ook nog muzikant, vanaf zijn jeugd speelde hij op zijn accordeon voor vrienden en hier daar trad hij bij feesten ook wel eens op. Sinds enkele ja­ren heeft hij zijn accordeon ver­vangen door een keyboard, waarmee hij ook regelmatig bij bejaarden of privé uitgenodigd wordt om te komen spelen.

4. ALBERT (BOEL) TUTELAARS (BROER VAN JAN)

Van de tien kinderen van Driek Tutelaars is Albert als enige nog in leven. Een kranige ne­gentiger en boeiend verteller over zijn vader, wat we hierbo­ven weergaven, maar ook zijn levensverhaal is de moeite waard om er ook wat over neer te schrij­ven.

Terwijl vier van de vijf doch­ters van Driek Tutelaars, Ma­thilde (Achel), Francisca (Achel-Statie), Emelie (Has­selt) en Petronella (Valkens­waard) een café uitbaat­ten, waren de zonen Jan, Harrie, Maurice, maar vooral Albert gebo­ren met een technische knobbel. Albert - geboren te Achel op 29 maart 1918 - volgde enkele jaren technisch onderwijs in Overpelt en verder specialisatie hij zich in elektrisch lassen in Eindhoven. Hij begon zijn loopbaan in Overpelt-fa­briek in 1938. Op aanraden van de di­recteur kreeg hij werk bij de “Société de beton” in Hasselt. Hier werd hij ingezet als dui­ker bij de bouw van slui­zen en dijken en bij baggerwerken.

Hij heeft meegeholpen aan de wederopbouw van bruggen, sluizen en dij­ken die oorlogsschade hadden opgelopen. In Duinkerke werd hij ingezet om de pier en de haven te herstellen met kranen die door Albert zelf waren gebouwd. In 1948 geraakte hij zonder werk en bouwde in de garage van broer Jan de eerste kraan op een vrachtwagen. Met bescheiden middelen werd ze ge­bouwd, uniek voor die tijd!

Eerste kraan op een vrachtwagen, gebouwd door Albert Tutelaars (naast de kraan) in de garage van Jan Tutelaars ( Jan achter het stuur)Albert Tutelaars, broer van JanMet deze kraan ging hij voor grote aannemers kelders uitgraven o.a. in Hasselt en Genk. Ook werd de kraan ingezet bij wegenwerken in de omge­ving van Tienen. In 1950 ging hij werken bij het bedrijf Citra in Parijs “Compag­nie industriel de travaux “als hoofd van de service entretien (on­derhoud dienst). Hij was verantwoordelijk voor het onderhoud, de opbouw en de afbraak van de machines die gebruikt werden bij grote werkzaamhe­den. In 1950 ging hij naar Parijs om te werken bij het bedrijf Citra: “Com­pagnie industriel de travaux“ als hoofd van de service entretien (onder­houdsdienst). Hij was verantwoordelijk voor het onderhoud, de opbouw en de afbraak van de machines die gebruikt werden bij grote werkzaamheden. Hij werd uitgezonden naar Marokko voor wederopbouw van de vissers­haven, Algerije voor de aanleg van de pier en voerde ook nog werken uit in Tunesië, Ceylon, Indonesië, Vietnam… Bij de aanleg van een spoorlijn door de brousse in Congo raakte hij, in 1962, gekneld onder een bulldozer en liep er een zeer erge verwonding op aan zijn been. Na een jaar van hos­pitalisatie in Parijs moest hij bij die firma ontslag nemen.

Hij bouwde een huis in Zutendaal en ging enkele jaren werken als raadge­ver bij de opbouw van baggermolens voor grindwerken in Maasmechelen. Van 1966 tot 1978 werkte hij bij de firma Kumpen waar hij de leiding had in het atelier. Hier eindigde ook zijn avontuurlijke loopbaan. Nu woont Al­bert Tutelaars in de Hooiweg in Genk.

Merken we op dat in het verder nageslacht van Hendrik (Driek) Tutelaars en Maria Das (ouders van Jan) geen mannelijke naamdragers meer zijn in de toekomst. Het zijn de nakomelingen van Frans Tutelaars – de broer van Driek die samen met hem als wees naar Lommel kwam in 1892 - die nog voor het nageslacht in België zorgen.

Harrie Stienaers