Achel is getooid met een spits toelopende noordergrens, die te danken is aan het kloosterdomein, dat
de heer van Boxtel circa 1300 verwierf. De zeer oude grens van een heerlijkheid die later rijksgrens
werd.
Het dorp is centraal bevloeid door de Warmbeek, in Nederland de Tongelreep genoemd.
Het is een rivierdorp zoals Lille, Kaulille, Overpelt, Neerpelt (Dommel).
Achel telt daarbij vijf bijrivieren van de Warmbeek : de Princeloop, de Vliet, de Bergienderloop, de Beverbekerloop en de Tomperloop.
Zo rechtvaardigt zich de naam Achel, Aghel, Achile, Aacheloo « woaterkoot » « waterbos ».
Een blik op de kaart maakt dit meteen duidelijk. Tevens is het ook begrijpelijk dat de oude torenburcht
« De Tomp » ('t Fort) en de latere waterburcht van Grevenbroek gevestigd werden in het knooppunt
van waterlopen te midden waterland en vennen.
Merkwaardig is ook hoe Achel eertijds omringd lag met heiden.
Achel heeft veel oude wegen bewaard. Vaak zijn ze begroeid en in onbruik geraakt, maar ze zijn nog herkenbaar aan de oude watersloten, oude eiken en rijen beuken.
Tekens van oud Achels leven en samenleven !
Wegen wijzen naar bindingen tussen mensengroepen. Ze vertellen oude verhalen.
Onze mensen baanden deze wegen en voorzagen ze van bruggen en sloten. Ze trokken erover naar land en huis en gebuur. Moeizaam te voet of met de kruiwagen, de hondskar en ossenkar. Dubbele karsporen en hoefslag bleven soms nog bewaard. Kinderen speelden en zongen er, op weg naar kerk en school. Ook rouwstoeten trokken er zwijgend over. Ook reizigers en vreemde soldaten...
Oude wegen hebben hun verhaal. Er bleef iets van vroeger in bewaard. Men kan er bij mijmeren en
trachten te reconstrueren.
Een oude landkaart kan helpen. Ze is oud en toont de spoorwegen, nieuwe wijken en rijkswegen nog
niet. Dat is latere evolutie.
1. De hoofdstraat, de oude postbaan die vanuit Lille (Venderstraat) via Bergeind, Dorp, Eind langs
De Kluis naar het noorden liep (Leenderhut en Aalsterhut)
2. Weg van Neerpelt naar de burcht van Grevenbroek, die via de Witteberg, de Siggert en de huidige
Molendijk liep.
3. Weg van de kerk naar de burcht, via Mortel, Kolleberg en de « brugdijkweg » door het Koebroek,
nu Grevenbroekstraat
4. Weg van Catharinadal naar de burcht. Er resten van deze dreef nog statige oude eiken en een beukendreef.
5. Weg van het jachthuis (Gheenebempden) langsheen de Bergienderloop en de Vluj naar de burcht.
6. Oude molenweg van de Tomp naar de Oude Watermolen en de Oude Molenweier.
7. Oude molenweg (Waterstraatje) naar de Oude Windmolen, voor de mensen van Achel en Lille.
8. Oude Molenweg van Hamont naar de Oude Windmolen (Waag) .
9. Verbindingsweg tussen de Oude Windmolen (1400) en de watermolen van 1742 ('t Mulke)
10. Weg van uit Herent en Lille via de Haag naar Achel-dorp.
11. Princenloop : bij de aanleg van de vloeiweiden van Powis de Ten Bossche werd de vroegere
« De Loop » (11a) omgelegd
12. Oude weg van Lille naar Catharinadal, via de Hoek.
13. Militaire Dijk in 1839 aangelegd voor de Hollandse troepen.
In Bocholt heet deze weg « Achelse Dijk ».
14. Oude weg van Achel-Centrum naar Neerpelt-Dams Heide via de Herringstraat (Schutterijstraat)
en 't Ven.
15. Oude weg door de Binnenheide vanuit het Ven via Rodenrijt naar de Schaft.
16. Oude baan van Achel-centrum naar Hamont-Kiekoet langs Catharinadal en het jachthuis van
Grevenbroek
17. Oude weg van Bergeind en Bien naar Lille, door den Holen.
18. 't Putvenneke. Zeer oud ven met legende verhalen : op kerstavond zouden er klokken luiden....
19. De Vlasroot . Ven naast de Warmbeek waar eertijds het vlas geroot werd.
20. De Oirmanshoef
21. De Oude Hoef
22. De Nieuwe Hoef
23. De Beverbeekhoeve
Deze 4 hoeven (20-23) waren laathoeven van het domein Grevenbroek
24. De Jagershoef : vroegere daglonershut
25. Jachthuis van Grevenbroek. Later kasteel van graaf Cornet de Peissant de Theux.
26. Burcht van Grevenbroek (Het Sloot) (15de-18de eeuw)
27. Catharinadal . Het klooster (1432-1798)
28. Oude weg van de Haag door de Loërakker naar Lille
29. Oude Molenweier (1400)
30. Molenweier bij 't Mulke (1742)
31. Olieslagmolen (Rosmolen) van Catharinadal
Wandel door oud-Achel met de oude kaart in de hand en mijmer en geniet !
Adriaan Claassen
Achel 1848