Het eerste Achelse postkantoor werd op 23 mei 1876 geopend als "onder ontvangerij" ("sous-perception"). Dat gebeurde in uitvoering van het Koninklijk Besluit van 29-02-1876 .
Vroeger, toen er in Achel geen postkantoor bestond, moesten de brieven er afgehaald (of besteld) worden door de postbode(n) van een gemeente waar wèl een postkantoor bestond. Veel gegevens daarover zijn er niet gemakkelijk te vinden. Wel is bekend dat in 1840 de gemeente Achel (die toen 681 inwoners telde) bediend werd door PEER2.
Vanaf 1846 zorgde het postkantoor van OVERPELT voor het briefverkeer te Achel. Een interessant document uit die periode is deze omslag (enveloppe) die in Overpelt gestempeld werd op 22 mei 1859. Dat de brief wel degelijk in Achel vertrokken was, valt af te leiden uit de aanwezigheid van een klein rond "postbusstempeltje" met de letteraanduiding AA er binnen in. De betekenis van dergelijke ronde stempeltjes werd na de tweede oorlog (her-) ontdekt door marcofilisten" (stempeldeskundigen) zoals A. Hornick, die daar lange studies hebben aan gewijd.
Laatstgenoemde schreef onder meer: "Al de brieven die zo'n rond letterstempeltje dragen, zijn afkomstig uit een landelijke brievenbus, en dus in een gemeente waar GEEN postkantoor voorhanden was."
"Bewust stempeltje lag in de brievenbus van zo'n dorp of gehucht, samen met een stempelkussentje. De briefdrager gelast met het lichten van deze brievenbus, moest het stempeltje (ook) afdrukken op zijn wegblad, om te bewijzen dat hij werkelijk deze bus had gelicht."
Bij de keuze van de letters in het cirkeltje werd het alfabet gevolgd.
In 1868 ging het briefverkeer van en naar Achel via het postkantoor van LILLE-St-HUBERT.
Een uitzonderlijk document uit die periode is deze brief (géén enveloppe), gevouwen op de geijkte manier. Eén zijde diende voor het adres (en de postzegels), de andere zijde bevatte de correspondentie. Uit de tekst kunnen we te weten komen dat een verzekeringspolis bij de brief was ingesloten. Het gewicht (36 gr) was met de pen door de postmeester achter de reeks van 5 postzegels geschreven. Daardoor bedroeg het port 80 centiemen, vier maal het normaal port voor een brief van Achel naar Brussel.
De EERSTE poststempel ACHEL op een postzegel werd aldaar "geslagen" in 1876. Jammer genoeg heb ik daar geen voorbeeld van op een brief of gewoon op een zegel. De oudste Achel-stempel in mijn verzameling is zeker die op de zegel nr 30 (10 centiem: het port voor een gewone brief voor binnenlandse correspondentie toen).
Bij de datum van 2 december ontbreekt het jaartal. De zegel zelf is niet zeldzaam; de stempel erop wèl! Er werden (tussen 15-11-1869 en het jaar 1882) 569 miljoen exemplaren van gedrukt (in verschillende kleurennuances (van groen) en in verschillende drukkwaliteiten). Deze zegel is niet van de zevende druk uit 1876, maar wel van de achtste druk uit 1878. Onmogelijk te zeggen wanneer hij werd gebruikt.
Ook deze tweede zegel (nr. 46) is helemaal niet zeldzaam: tussen 15-7-1884 en 15-6-1891 werden er 720 miljoen van gedrukt. Maar met een centrale, goed leesbare complete stempel [ACHEL 13 octo 9 M 1891] is het voor filatelisten een prachtstukje.
(Het zou een juweeltje zijn indien de centrering beter ware geweest)
(De aanduiding 9 M duidt aan dat de zegel om 9 uur in de voormiddag (Matin) werd gestempeld).
Merkwaardig is ook dat de zegel (nr. 46) hier gebruikt werd rond het einde van zijn uitgifte. Totaal in contrast hiermee staat de derde zegel (nr. 56) van 5 centiem die op 1 september 1893 werd uitgegeven en die al in Achel gestempeld werd op 25 november 1893. Tot dezelfde "reeks" postzegels behoort het nummer 61 (eveneens in 1893 gestempeld) met waarde-aanduiding 35 (centiem): het extra-port voor een aangetekende zending.
De vier Achelse stempels overlappen een periode van ongeveer 15 jaar. Ze werden "geslagen" in een Achels POST-kantoor. Toch vinden we de stempel ACHEL ook op verzonden brieven of postkaarten die NIET in een postkantoor werden aangebracht.
Het zijn de "naamstempels" die door de stationschef werden "geslagen" vooraleer hij de zending meegaf met de treinwachter die ervoor moest zorgen dat onderweg (of bij aankomst) de postzegel "ontwaard" werd door een "echte" postafstempeling. (De stationschef had daartoe niet de bevoegdheid).
Wat nu weer interessant is voor de historie van het briefvervoer, wordt ons getoond door volgende drie documentjes. Het zijn geen echte brieven, maar postkaarten die qua behandeling door de post, dezelfde weg volgden als de brieven. Postkaarten konden immers zowel als briefkaart verzonden worden als beschouwd worden als drukwerk (indien alleen de naam van de afzender vermeld werd).
Kaart (I) werd op haar weg van Achel naar Antwerpen gestempeld in het postkantoor van Hasselt op 2 september 1903.
Kaart (II) ging op 13 april 1932 eveneens naar Antwerpen, maar werd in de post te Neerpelt gestempeld. Het lettertype van het woord ACHEL is groter dan dat op vorige kaart.
Een totaal ander lettertype voor de vertrekstempel ACHEL is te zien op kaart (III) welke in 1938 verstuurd werd naar Olsene en die een afstempeling kreeg in het rijdend postkantoor in de trein zelf!! Die (zogenaamde "ambulante") stempel vermeldt het traject van de trein: Herbesthal-Bruxelles-Brussel.
Dat ik dit postkaartje met bijzondere zorg koester heeft meer dan die ene filatelistische reden: de lijnstempel werd op de kaart aangebracht door mijn vader die toen stationschef was te Achel en de geschreven boodschap die bestemd was voor mijn grootouders, heb ik eigenhandig geschreven toen ik elf jaar oud was....
A. Devogelaere
Kapucijnenlaan 46
9300 Aalst