Het statige herenhuis links, Schutterijstraat 3, wordt in 1913-1914 door het aannemersbedrijf Gebroeders Van Werde in opdracht van Frederik Alfons Van Waesberghe (1850-1922) gebouwd. Deze tekst is te vinden in het boek Ontmoetingen met Hamont-Achel, ons stadje vandaag door Marius Degeest, 2001. Alleszins de moeite waard om deze heer Van Waesberghe aan de vergetelheid te ontrukken.
Frederic Alphonse Van Waesberghe werd geboren op 7 april 1850 in de gemeente Bassevelde. De volgende dag werd hij getoond aan de burgemeester van Bassevelde door zijn vader Jean Louis Van Waesberghe, brigadier der douane, oud 41 jaar, geboren te Wachtebeke. De moeder van de boreling was Louise Verschelden, op dat moment 35 jaar oud, geboren te St.-Gillis-Waes. Getuige bij de aangifte was o.a. E. Van Waesberghe, schrijver, oud 47 jaar. Vader Jean Louis verklaarde niet te kunnen schrijven.
Kijken we naar de verdere gezinssamenstelling van Frederic Alphonse:
Vader: Jean Louis Van Waesberghe, geboren te Wachtebeke 21-10-1808, van beroep verificateur en douanier.
Moeder: Louise Verschelden, geboren te St.-Gillis-Waes 27-01-1815 en overleden te Gent 04-03-1887.
Kinderen uit dit huwelijk:
-Leon Louis, secretaris van het Tribunaalparket te Gent, geboren in 1845, overleden in 1882
te Gent, gehuwd met Van de Voorde.
-Gustave, deurwaarder, geboren in Kemzeke in 1847, overleden in Gent in 1912, gehuwd met
Emmerence Camilla Schinkel en later met Alice Marie Francoise Schinkel
-Frederic Alphonse, douanier, geboren op 07-04-1850 te Bassevelde en overleden 14-01-1922
te Neerpelt. Hij huwde met Martina Winters.
-Antoinette Marie, geboren te Bassevelde in 1853.
Zouave Pontifaux
Vermeldenswaard is zeer zeker dat Frederic Alphonse Van Waesberghe zich aanmeldde als soldaat voor de paus: als zouaaf, omdat de paus zijn grondgebied dreigde te verliezen aan koning Victor Emanuel en de fameuze vrijheidsstrijder Garibaldi. Op 21 april 1870 legde Frederic Alphonse de eed af die nodig was om in dienst te treden bij de Pauselijke Staat. De acte (feuille d'enrolement) kreeg nummer 4886 en vermeldde dat hij zich voor twee jaar in dienst stelde van het pauselijke leger. Zijn vader was op dat moment reeds gestorven, aangezien genoteerd werd dat de indiensttreding ook naar tevredenheid van de moeder-weduwe was. Alphonse werd officieel ingeschreven als Zouave Pontifaux 28/04/1870, Siège de Rome 1870. Het officiële registratienummer was 10134. Over zijn eventuele verdere militaire loopbaan zijn geen gegevens beschikbaar, aangezien die pas opgesteld werden vanaf het geboortejaar 1875. Wel is van zijn zouavenperiode bekend dat hij effectieve dienst heeft gedaan van 28 april 1870 tot de val van Rome op 20 september 1870.
Vanwege zijn inzet voor de Pauselijke Staat werd Frederic begiftigd met de medaille 'Bene Merenti'. Deze medaille werd per pauselijke bul ingesteld op 10 maart 1891, dus ruim twintig jaar na dato. Deze bronzen medaille werd toegekend als blijk van erkentelijkheid en dank aan alle nog in leven zijnde oud-gedienden van het pauselijk zouavenleger 1860-1870. Op de voorzijde van de medaille prijkt de beeltenis van paus Leo XIII en op de achterzijde staat de tekst BENE MERENTI, wat zoveel betekent als 'voor bewezen goede diensten'.
Voor zover bekend was Van Waesberghe de enige Achelse zouaaf die samen met Pierre Veldmans in 1866 werd ingelijfd bij het zouavenkorps, en zich in tweede instantie opnieuw liet inschrijven in 1868. Deze tweede periode eindige ook op 20 september 1870, met het beleg van Rome. In 1874 trad Veldmans (geboren te Workum (NL) in 1840) toe tot de orde van de Trappisten te Achel. In 1891 werd hij overgeplaatst naar Rochefort.
Aangezien de persoonsregistratie van Bassevelde tussen 1823 en 1857 zoekgeraakt is, kan niet worden achterhaald wanneer Frederic zich heeft laten uitschrijven.
Rijksontvanger
Frederic Alphonse kwam in 1880 naar Achel als boekhouder, en nam zijn intrek in het hotel Koeckhofs, waar Martina Winters in dienst was. Ze werd geboren te Leende (NL) op 19 april 1861 als oudste kind in het gezin Verschelden-Goossens, landbouwers op De Mortel te Achel. Tussen Martina en Frederic werd te Achel op 18-02-1882 een huwelijk gesloten, waarna het paar vrij snel daarna naar Sint-Niklaas vertrok.
In de alfabetische klappers van de Sint-Niklase bevolkingsregisters 1880, 1890 en 1900 worden ze niet vermeld. Wel zijn ze te vinden in de registers van 1910, sectie 1, blad 329. Het echtpaar woonde toen in de Kalkstraat op nummer 29 te Sint-Niklaas. De vermelding werd op 6 maart 1919 geschrapt in het register vanwege hun vertrek naar Achel. Hij was geregistreerd als rijksontvanger, zijn vrouw had 'geen' beroep. Op hetzelfde blad was onder nummer 3 ook een zekere Josephina Plas ingeschreven. Zij was geboren te Achel op 13 november 1884, was blijkbaar een nicht van één van beide echtelieden en huwde te Sint-Niklaas op 3 juli 1915, waarna ze naar een andere plaats in de stad vertrok.
Frederic werd uiteindelijk gepensioneerd als rijksontvanger.
Villa Martina
In 1919 kwamen Frederic Alphonse en Martina terug naar Achel en vestigden zich in het pand Haringstraat 1, thans Schutterijstraat 3. In het boek Limburgse soldaten voor Kerk en Paus. Het Zouavenepos werd deze straat Herringstraat genoemd. Dit huis hadden ze enkele jaren eerder laten bouwen door het Achels aannemersbedrijf Gebroeders Van Werde. Dit bedrijf bouwde ook het onlangs afgebrande huis van notaris Berben te Neerpelt.
Anna Van Asten werkte in die jaren in de huishouding bij het echtpaar Van Waesberghe-Winters.
Het fraaie pand wordt thans bewoond door de Familie Verweyen, en is opgetrokken in neogotische constructie van 1913-1914. De woning kreeg de naam 'Villa Martina'.
Lang heeft Van Waesberghe niet van zijn nieuwe domicilie mogen genieten, want hij stierf –kinderloos- op 14 januari 1922. Twee weken later besloot de gemeenteraad van Achel tot grondafstand op het kerkhof aan de weduwe van 2 vierkantemeter grond, mits de prijs van vijfhonderd Belgische franken voor het plaatsen van een grafzerk.
Martina Winters blies haar levensadem uit op 19 maart 1949 te Achel.
Geëerd
De geboren Assenedenaar werd vereerd met het burgerkruis van de eerste klasse, de herinneringsmedaille van Leopold II. De foto op de voorzijde van zijn gedachtenisprentje laat een man zien met zeer merkwaardig kinbaardje, stijve hoge boord, en een revers met 'n vijftal medailles.
De grafsteen van het echtpaar Van Waesberghe – Winters bevindt zich aan de noordzijde van de parochiekerk van Achel-Centrum, met daarin gebeiteld een kruis. De onderste helft van de platte zerk bevat de tekst:
Bid voor de ziel van zaliger den heer Frederik Alfons Van Waesberghe, echtgenoot van Martina Winters, ere-rijksontvanger, geëerd met het burgerlijk kruis en de herinneringsmedaille van Leopold , het kruis Bene Merenti der pauselijken. Geboren te Gent den 7 april 1850 en godvruchtig in den heer ontslapen te Achel den 14 januari 1922 , en zijn echtg. Martina Winters, geb. te Leende 19.4.1861 overl. te Achel 19-03-1949. R.I.P.
In de brochure Achel, monumentenroute van mei 2000 is op pagina 8 een foto afgedrukt van Fr. A. Van Waesberghe, uitgedost met mooie manteljas en hoge zijden hoed. Hij wordt geflankeerd door een hond. De viervoeter is gezeten op een stoel. Helaas zijn in het archief van de Dienst Onderscheidingen (diplobel.) geen gegevens aanwezig over F.A. Van Waesberghe
Evert Meijs
Bronnen:
*Ontmoetingen met Hamont-Achel, ons stadje vandaag door Marius Degeest, 2001, uitg. Stad Hamont-Achel
* Uittreksel uit de registers van de Burgerlijke stand van de gemeente Assenede (Oost-Vlaanderen) augustus
2002, betreffende Bassevelde.
*Stamboomgegevens van Mevr. Van Waesberghe, uit Genealogie van Norbertus Vincentius Augustinus Van
Waesberghe, via email.
*Boek Genealogie Van Waesberghe d.d. 1995 Ertvelde, van Waesberghe Lorette, www.waesberg.be
*Oude grafstenen in Hamont-Achel, door H. van de Broek, 1985, uitg. Stadsbestuur Hamont-Achel.
*Inventaris van het oud-kerkhof van Hamont en van het kerkhof van Achel, door Nicole Van Asten, uitg.
Heemkundige Studiekring van Hamont, 2001.
* Limburgse soldaten voor Kerk en Paus. Het Zouavenepos. Van L. Gorissen en M. Rutten.
* Archief Pro Petri Sede, Aartsbisdom Mechelen-Brussel.
* Archief Pro Petri Sede, Trouw aan Rome, Bree.
* Zouavenmuseum België, Roesselare.
* Stichting Nederlands Zouavenmuseum, Oudenbosch (NL).
* Centrala Bibliotheek van Landsverdediging
* Koninklijk Legermuseum, Brussel
* Achel, monumentenroute, mei 2000, uitg. Heemkundekring Achel en Stadsbestuur Hamont-Achel
* Stadsarchief Sint-Niklaas
* Archief der Dienst Ridderorden